Home | Felietony | Historia gier w Polsce – część 6. Lata 1970-79

Historia gier w Polsce – część 6. Lata 1970-79
Ten tekst przeczytasz w 6 minut

Poprzedni odcinek historii gier w Polsce zakończyłem informacją o książce. Od prezentacji kilku książek chciałbym z kolei zacząć ten tekst. Głównie dlatego, że właśnie książki i teksty w prasie w dużym stopniu ukształtowały „życie planszówkowe” w Polsce w latach 70-tych XX wieku.

50 gierW 1972 roku w nakładzie 20 tysięcy egzemplarzy ukazała się książka Zdzisława Nowaka „Mu Torere, Do-Guti i inne. 50 gier na kolorowych planszach”. Podtytuł trafnie charakteryzuje zawartość książki – gier było 50, a plansze duże i kolorowe. Pewną wadą był jednak wybór gier. Wiele z nich można uznać za ciekawostki etnograficzno-historyczne ale choćby wymienione w tytule Mu-Torere i Do-Guti to dla współczesnego gracza pozycje najwyżej na jedną partię.

Również w 1972 roku ukazał się „Przewodnik gier” Lecha Pijanowskiego. Nie wiem, jaki był nakład ale z pewnością za mały, bo już w roku następnym pojawiło się drugie wydanie, w nakładzie 50 tysięcy egzemplarzy. W książce opisane zostało kilkaset gier planszowych, karcianych i innych (do „innych” zaliczone zostały różne warianty gry w domino oraz gry papier-ołówek), a także pasjanse i gry dla samotnych (np. tangram). O ile w książce Nowaka występowały wyłącznie „gry umysłowe” czyli abstrakcyjne gry logiczne, to Pijanowski opisał też sporo gier strategiczno-losowych. Pominął jednak gry czysto losowe, zarówno hazardowe, jak i dziecinne (np. Grzybobranie czy Węże i drabiny).

Grom losowym poświęcona jest za to książka „Fortuna kołem się toczy”. Jest to dzieło monumentalne – wydrukowane zostało na grubym kredowym papierze, na prawie każdej z 400 stron jest jakaś ilustracja (zazwyczaj reprodukcja dzieła sztuki), a całość waży prawie 2 kilogramy. Książka składa się z sześciu rozdziałów – pierwszy ogólnie mówi o grach, a następne poświęcone są grom w kości, loteriom, zakładom sportowym, ruletce i grom w karty. Choć może bardziej właściwe byłoby stwierdzenie, że jest to książka nie tyle na temat gier, co na temat graczy, a 90% tekstu to cytaty z różnych dzieł literackich oraz z prasy współczesnej.

Teksty na temat gier ukazywały się również w prasie. W Problemach stałą rubrykę miał Lech Pijanowski, a po jego śmierci w roku 1974 kontynuował ją Marek Penszko. Od czasu do czasu dość szczegółowe opisy gier (na tyle dokładne, że można było na ich podstawie tworzyć samoróbki) przedstawiał w Kulisach (dodatku do Expresu Wieczornego) Wojciech Pijanowski. Nawiasem mówiąc były to często gry o dość złożonych rekwizytach, takie jak np. Cluedo czy Formuła 1.

Dyrektorzy

Dyrektorzy

Jeszcze dalej poszedł Przegląd Techniczny – Innowacje, publikując w podwójnym numerze świątecznym w roku 1977 grę Dyrektorzy. Była to po prostu przeróbka Monopoly, udająca grę dla menedżerów. Mechanika gry była prawie identyczna jak w oryginale, zmieniona została natomiast fabuła. Zamiast dzielnic były więc oznaczone literami rynki, zamiast tytułów własności „zastrzeżenia patentowe dla danego rynku”, zamiast domów i hoteli – magazyny i fabryki. Najbardziej „dotkliwa” była jednak zmiana treści kart losowych. Wszelkie niepoważne teksty typu „Wygrałeś konkurs krzyżówkowy” czy „Mandat za przekroczenie prędkości” zostały zastąpione urzędowymi komunikatami „Wygrałeś sprawę w arbitrażu” bądź „Przegrałeś sprawę w arbitrażu”. Dla nielicznych osób, znających oryginał, była to profanacja, ale dla większości gra mogła być objawieniem.

Sukces

Sukces

W 1979 roku Przegląd Techniczny w numerze świątecznym zaproponował swoim czytelnikom grę Sukces. Była to moim zdaniem niezbyt udana próba stworzenia gry kooperacyjnej o tematyce gospodarczej. Współautorem gry był wielki entuzjasta mało jeszcze wtedy popularnych gier kooperacyjnych, Rolisław Jan Kolbusz, autor pierwszej chyba w Polsce pracy doktorskiej o tematyce związanej z planszówkami: „Gry planszowe w kształceniu kadr i pracy ideowo-wychowawczej”.

Istotnym wydarzeniem na polskim rynku planszówkowym było wydanie przez Krajową Agencję Wydawniczą gry Master Mind na licencji firmy Invicta. Co warte podkreślenia, gra pojawiła się na polskim rynku w chwili, gdy w Wielkiej Brytanii przeżywała szczyt popularności. Właściwie to były nawet trzy gry: podstawowy Master Mind, kieszonkowy mini Master Mind i Super Master Mind z 5 otworami i 8 kolorami. Ten ostatni, w wydaniu 8-języcznych, opublikowany został w nakładzie 100 tysięcy egzemplarzy.

W latach 70-tych XX wieku nieco łatwiej niż wcześniej było wyjechać za granicę. Wśród wyjeżdżających byli oczywiście też pasjonaci gier planszowych, którzy wykorzystywali pobyt na zachodzie do zakupu gier na polskim rynku nieobecnych. Inna sprawa, że asortyment np. angielskich sklepów, choć bez porównania lepszy niż polskich, nie był (z dzisiejszego punktu widzenia) rewelacyjny. Popatrzmy chociażby na listę najlepszych 20 gier w Anglii w roku 1975:

Master Mind - OriginalSuper Master Mind

  1. Scrabble
  2. Master Mind
  3. Diplomacy
  4. Monopoly
  5. Hare and Tortoise
  6. Cluedo
  7. Formula 1
  8. Risk
  9. Thoughtwave
  10.  4000 AD
  11. Escape from Colditz
  12. Election X
  13. The Sigma File
  14. The Business Game
  15. Seastrike
  16. Sleuth
  17. Speculate
  18. Acquire
  19. Flutter
  20. Campaign

Większość czołówki to gry „supermarketowe”, a w drugiej dziesiątce dominują gry całkiem już zapomniane. Na rynku zachodnioniemieckim było wtedy jeszcze gorzej. Jeszcze nie nadeszła era nagrody Spiel des Jahres i targów w Essen, więc asortyment był znacznie uboższy niż w Anglii tym bardziej, że w RFN nie było w sprzedaży gier wojennych.

Do Polski przywożono zatem przede wszystkim takie gry, jak Monopoly czy Ryzyko. Oczywiście jak ktoś taką grę przywiózł, to potrzebował współgraczy. Odbywały się mniej lub bardziej regularne spotkania nie tylko w mieszkaniach ale także w klubach studenckich. Oczywiście poza przywiezionymi z zagranicy oryginalnymi egzemplarzami posługiwano się samoróbkami, powstałymi na podstawie opisów w prasie i książkach albo poprzez skopiowanie egzemplarzy pożyczonych od znajomych.

W listopadzie 1975 roku powstała w Warszawie pierwsza Groteka. Zaczęło się od spotkań różnego rodzaju hobbistów, organizowanych przez Staromiejski Domu Kultury przy ulicy Ciasnej. Okazało się, że wśród tych hobbistów przeważają miłośnicy planszówek i wkrótce w klubie przy Ciasnej zrobiło się dla nich za ciasno. Groteka przeniosła się do lokalu nad kawiarnią „Kaprys” przy Alejach Jerozolimskich 2. Oficjalną nazwą tej instytucji było Młodzieżowe Centrum Gier i Rozrywek Zarządu Warszawskiego ZSMP. W 1976 roku powstała druga Groteka w Młodzieżowym Domu Kultury przy ulicy Brożka.

Podstawowym atutem obu warszawskich Grotek była kadra instruktorów, którzy jeździli po całej Polsce, propagując gry i prowadząc szkolenia w domach kultury, klubach osiedlowych, jednostkach wojskowych, a nawet remizach strażackich. Uatrakcyjniali też grami obozy harcerskie, zimowiska itp. W wielu miastach powstały lokalne Groteki, działające pod patronatem dziennika Sztandar Młodych.

W „Przewodniku gier” Lech Pijanowski zamieścił entuzjastyczny „Apel do czytelników” polecający grę w Go. Apel zainteresował przede wszystkim studentów i absolwentów Wydziału Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego. Stworzyli oni Warszawski Klub Go, którego spotkania odbywały się w siedzibie Groteki. Dzięki współpracy z Ambasadą Japonii do klubu trafił nie tylko sprzęt i literatura fachowa ale także dwaj znakomici gracze, którzy nauczyli polskich goistów podstaw dalekowschodniego stylu gry. W latach 1976 i 1978 w Warszawie gościli japońscy zawodowcy, prowadząc pokazy gry i symultany.

W 1977 roku do Polski trafiły … Polskie Szachy Heksagonalne. Grę opracował w 1953 roku Władysław Gliński, były żołnierz armii Andersa, mieszkający od 1946 roku w Anglii. Po wielu latach udało mu się grę na tyle spopularyzować, że w 1976 odbyły się pierwsze mistrzostwa Wielkiej Brytanii. Od 1977 roku gra zaczęła być propagowana w Polsce. Wspólna Sprawa wydała w nakładzie 100 tysięcy egzemplarzy tanią wersję szachów heksagonalnych z plastikowymi sześciokątami, na których nalepione były symbole figur, natomiast Spółdzielnia Jedność z Cieszyna wypuściła na rynek znacznie droższy zestaw z drewnianymi figurami. W styczniu 1978 w Grotece odbył się pierwszy oficjalny pokaz i turniej gry, a we wrześniu w Londynie pierwszy oficjalny mecz między drużynami Wielkiej Brytanii i Polski, który dość niespodziewanie reprezentacja Polski wygrała.

Powyższy tekst jest rozwinięciem artykułu z 1 numeru Świata Gier Planszowych

Bibliografia:

  • Jerzy Giżycki, Alfred Górny „Fortuna kołem się toczy”, Wydawnictwo „Sport i turystyka”, Warszawa 1976
  • Janusz Kraszek „Świat Go”, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1989
  • Zdzisław Nowak „Mu Torere, Do-Guti i inne. 50 gier na kolorowych planszach”, Horyzonty, Warszawa 1972
  • Lech Pijanowski „Przewodnik gier”, Iskry, Warszawa 1972
  • Przegląd Techniczny Innowacje 50-51 ‘77
  • Przegląd Techniczny Innowacje 51-52 ‘79

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

Ta strona korzysta z ciasteczek aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.
Cookies settings
Accept
Privacy & Cookie policy
Privacy & Cookies policy
Cookie name Active

Privacy Policy

What information do we collect?

We collect information from you when you register on our site or place an order. When ordering or registering on our site, as appropriate, you may be asked to enter your: name, e-mail address or mailing address.

What do we use your information for?

Any of the information we collect from you may be used in one of the following ways: To personalize your experience (your information helps us to better respond to your individual needs) To improve our website (we continually strive to improve our website offerings based on the information and feedback we receive from you) To improve customer service (your information helps us to more effectively respond to your customer service requests and support needs) To process transactions Your information, whether public or private, will not be sold, exchanged, transferred, or given to any other company for any reason whatsoever, without your consent, other than for the express purpose of delivering the purchased product or service requested. To administer a contest, promotion, survey or other site feature To send periodic emails The email address you provide for order processing, will only be used to send you information and updates pertaining to your order.

How do we protect your information?

We implement a variety of security measures to maintain the safety of your personal information when you place an order or enter, submit, or access your personal information. We offer the use of a secure server. All supplied sensitive/credit information is transmitted via Secure Socket Layer (SSL) technology and then encrypted into our Payment gateway providers database only to be accessible by those authorized with special access rights to such systems, and are required to?keep the information confidential. After a transaction, your private information (credit cards, social security numbers, financials, etc.) will not be kept on file for more than 60 days.

Do we use cookies?

Yes (Cookies are small files that a site or its service provider transfers to your computers hard drive through your Web browser (if you allow) that enables the sites or service providers systems to recognize your browser and capture and remember certain information We use cookies to help us remember and process the items in your shopping cart, understand and save your preferences for future visits, keep track of advertisements and compile aggregate data about site traffic and site interaction so that we can offer better site experiences and tools in the future. We may contract with third-party service providers to assist us in better understanding our site visitors. These service providers are not permitted to use the information collected on our behalf except to help us conduct and improve our business. If you prefer, you can choose to have your computer warn you each time a cookie is being sent, or you can choose to turn off all cookies via your browser settings. Like most websites, if you turn your cookies off, some of our services may not function properly. However, you can still place orders by contacting customer service. Google Analytics We use Google Analytics on our sites for anonymous reporting of site usage and for advertising on the site. If you would like to opt-out of Google Analytics monitoring your behaviour on our sites please use this link (https://tools.google.com/dlpage/gaoptout/)

Do we disclose any information to outside parties?

We do not sell, trade, or otherwise transfer to outside parties your personally identifiable information. This does not include trusted third parties who assist us in operating our website, conducting our business, or servicing you, so long as those parties agree to keep this information confidential. We may also release your information when we believe release is appropriate to comply with the law, enforce our site policies, or protect ours or others rights, property, or safety. However, non-personally identifiable visitor information may be provided to other parties for marketing, advertising, or other uses.

Registration

The minimum information we need to register you is your name, email address and a password. We will ask you more questions for different services, including sales promotions. Unless we say otherwise, you have to answer all the registration questions. We may also ask some other, voluntary questions during registration for certain services (for example, professional networks) so we can gain a clearer understanding of who you are. This also allows us to personalise services for you. To assist us in our marketing, in addition to the data that you provide to us if you register, we may also obtain data from trusted third parties to help us understand what you might be interested in. This ‘profiling’ information is produced from a variety of sources, including publicly available data (such as the electoral roll) or from sources such as surveys and polls where you have given your permission for your data to be shared. You can choose not to have such data shared with the Guardian from these sources by logging into your account and changing the settings in the privacy section. After you have registered, and with your permission, we may send you emails we think may interest you. Newsletters may be personalised based on what you have been reading on theguardian.com. At any time you can decide not to receive these emails and will be able to ‘unsubscribe’. Logging in using social networking credentials If you log-in to our sites using a Facebook log-in, you are granting permission to Facebook to share your user details with us. This will include your name, email address, date of birth and location which will then be used to form a Guardian identity. You can also use your picture from Facebook as part of your profile. This will also allow us and Facebook to share your, networks, user ID and any other information you choose to share according to your Facebook account settings. If you remove the Guardian app from your Facebook settings, we will no longer have access to this information. If you log-in to our sites using a Google log-in, you grant permission to Google to share your user details with us. This will include your name, email address, date of birth, sex and location which we will then use to form a Guardian identity. You may use your picture from Google as part of your profile. This also allows us to share your networks, user ID and any other information you choose to share according to your Google account settings. If you remove the Guardian from your Google settings, we will no longer have access to this information. If you log-in to our sites using a twitter log-in, we receive your avatar (the small picture that appears next to your tweets) and twitter username.

Children’s Online Privacy Protection Act Compliance

We are in compliance with the requirements of COPPA (Childrens Online Privacy Protection Act), we do not collect any information from anyone under 13 years of age. Our website, products and services are all directed to people who are at least 13 years old or older.

Updating your personal information

We offer a ‘My details’ page (also known as Dashboard), where you can update your personal information at any time, and change your marketing preferences. You can get to this page from most pages on the site – simply click on the ‘My details’ link at the top of the screen when you are signed in.

Online Privacy Policy Only

This online privacy policy applies only to information collected through our website and not to information collected offline.

Your Consent

By using our site, you consent to our privacy policy.

Changes to our Privacy Policy

If we decide to change our privacy policy, we will post those changes on this page.
Save settings
Cookies settings