Home | Katalog gier - recenzje, rzuty oka i relacje z rozgrywek | Gry dla graczy | Civilization by Francis Tresham – ze starej półki cz. 42

Civilization by Francis Tresham – ze starej półki cz. 42
Ten tekst przeczytasz w 5 minut

Francis Tresham (1936-2019)

21 pażdziernika 2019 zmarł Francis Tresham. Młodszym graczom pewnie ten twórca nie jest znany, bo najważniejsze gry opracował około 40 lat temu, ale były to gry, które miały ogromny wpływ na rozwój branży. W związku z tym chciałbym przypomnieć mój artykuł na temat wydanej w roku 1980 gry Cywilizacja, opublikowany pierwotnie w 2 numerze czasopisma Świat Gier Planszowych.

W rankingu Board Game Geek Cywilizacja jest aktualnie w połowie trzeciej setki ale wyprzedza ją tylko kilka gier wcześniej wydanych. A w czasie, gdy pisałem ten tekst (czyli w roku 2007) była jeszcze w pierwszej pięćdziesiątce. Nic w tym dziwnego, bo jest to gra wyprzedzająca swoją epokę. Do tego stopnia, że amerykański wydawca, uznał za stosowne „ostrzec” klientów o tym, że w grze nie używa się kości. W pisanych znacznie później komentarzach pojawia się nawet opinia, że jest to jedna z pierwszych eurogier. Bo spełniony jest też w zasadzie warunek nie wypadania nikogo z gry. Piszę „w zasadzie”, bo gracz może wprawdzie zostać z gry wyeliminowany, ale ma później szansę do niej powrócić. Jedyne odstępstwo od klasycznych eurogier to czas rozgrywki. Pełna wersja Cywilizacji, rozgrywana w 7 osób może trwać do 12 godzin. To niby bardzo długo, ale przecież w tym czasie odtwarzane jest 7750 lat rozwoju cywilizacji. Cywilizacja to nie tylko pierwsza gra „cywilizacyjna”. To także pierwsza gra, w której zastosowane zostało „drzewo technologii”.

Gra rozpoczyna się 8000 lat przed naszą erą. Na początku gracz dysponuje tylko jednym pionkiem, który osiedlając się w jednym z obszarów na planszy, rozpoczyna budowę nowej cywilizacji. Jak nietrudno się domyśleć, planszę do gry stanowi spora mapa (78 x 54 cm), obejmująca obszar od Morza Tyrreńskiego do Zatoki Perskiej. Gracze mają do wyboru 9 starożytnych cywilizacji. Mogą więc rozpoczynać grę z północnej Afryki, Italii, Ilyrii, Tracji, Krety, Azji Mniejszej, Asyrii, Babilonu i Egiptu. Drugą planszę w grze stanowi Tablica Archeologiczna, na której gracze zaznaczają swój postęp w rozwoju cywilizacyjnym. Rozpoczynają grę w epoce kamiennej i stopniowo przechodzą przez epoki brązu i żelaza. Pełna gra składa się z co najmniej 16 rund, bo tyle pól Tabeli Archeologicznej ma do przebycia znacznik gracza. Dlaczego „co najmniej 16”? Bo przejście z jednej epoki do drugiej wymaga spełnienia pewnych warunków, np. żeby wejść na pole, należące do wczesnej epoki brązu, gracz musi mieć dwa miasta.

Jedna runda gry składa się z 13 faz. Są to kolejno:

1. Zbieranie podatków
2. Rozwój populacji
3. Obliczanie posiadanych pionków
4. Budowa statków
5. Ruch pionków
6. Konflikty
7. Budowa miast
8. Redukcja nadmiernej populacji
9. Pobieranie kart handlu
10. Handel
11. Zdobywanie kart cywilizacji
12. Klęski żywiołowe
13. Przesuwanie żetonów w Tabeli Archeologicznej

Nazwy faz gry wskazują, że Cywilizacja jest grą głównie ekonomiczną. Interakcja między graczami polega bardziej na handlu niż wojnie. Gra jest do tego stopnia „pokojowa”, że na jednym obszarze planszy mogą przebywać pionki dwóch lub więcej graczy. Konflikt powstaje dopiero wtedy, gdy liczba pionków na jednym obszarze przewyższa jego „zdolności wyżywienia”.

Na początku gry trzeba przede wszystkim „rozmnożyć” swoje pionki, bo jak napisałem wcześniej, gracz rozpoczyna rozgrywkę z jednym tylko pionkiem. Gdy gracz zgromadzi na jednym obszarze 6 pionków, może wymienić je na miasto. Miasta się wprawdzie nie rozmnażają, ale za to pozwalają na wzięcie z banku kart handlu, odpowiadających różnym towarom (żelazo, sól, złoto itd.). Wartość towarów zależy nie tylko od ich rodzaju, ale także (a może przede wszystkim) od liczby takich samych towarów. Dlatego np. 1 karta soli ma wartość 3, dwie karty – 12, trzy – 27 itd. Nic więc dziwnego, że o funduszach gracza w dużym stopniu decydują udane transakcje z rywalami, pozwalające na kolekcjonowanie identycznych kart towarów. Bo można za nie kupić coś znacznie ważniejszego – karty cywilizacji.

Rodzajów kart cywilizacji jest w grze 16. Dzielą się na 4 kategorie (pomarańczowe rzemiosło, zielona nauka, niebieska sztuka, różowa organizacja społeczeństwa) i dotyczą różnych aspektów rozwoju ludzkości. Od garncarstwa i obróbki metali, poprzez medycynę i astronomię, aż do najcenniejszej filozofii. Do czego służą te karty? Znaczenie mają podwójne. Bezpośrednio mogą zwiększać możliwości gracza (np. posiadanie karty Astronomia pozwala wypływać statkami na pełne morze) albo łagodzić skutki klęsk żywiołowych (np. karta Medycyna w przypadku epidemii). Liczba posiadanych kart cywilizacji oraz ich wartość może być też kryterium przejścia do następnej epoki archeologicznej i zakończenia gry. Posiadanie karty obniża koszt zakupu innych kart w tym samym kolorze, a posiadanie karty Prawo jest niezbędne do zakupu Demokracji i Filozofii.

Ciekawie rozwiązana jest kwestia klęsk żywiołowych. Są one umieszczone w talii kart towarów i gracz może dostać epidemię zamiast brązu albo wybuch wulkanu zamiast żelaza. Niektóre z tych klęsk trzeba zagrać od razu, ze szkodą głównie dla siebie, ale są i takie, które można dosłownie sprzedać innemu graczowi, bo transakcje wymiany prowadzone są zawsze w pakietach, złożonych z trzech lub więcej kart. Składając ofertę gracz mówi tylko, ile kart chce wymienić, jaka jest ich łączna wartość i podaje nazwę jednego towaru w pakiecie. Mówi więc np. trzy karty o łącznej wartości 11, w tym brąz, ale nie mówi, że jest wśród nich epidemia (karty klęsk żywiołowych mają oczywiście wartość handlową zero).

Jako, że nie zawsze udaje się zebrać 7 osób skłonnych do wielogodzinnej rozgrywki, gra ma liczne warianty. Może to być pełna rozgrywka dla mniejszej liczby osób na fragmencie planszy, skrócona gra według zwykłych przepisów albo nawet gra maksymalnie uproszczona, bez użycia kart handlu i cywilizacji.

I jeszcze jedna ciekawostka. Na ogół na ostatniej lub przedostatniej stronie instrukcji podawane są nazwiska osób, które brały udział w testowaniu gry. Zwykle są to osoby dla mnie kompletnie anonimowe: znajomi autora bądź pracownicy wydawnictwa. Ale w Cywilizacji jest inaczej – na pierwszym miejscu wśród testerów wymieniony jest Alan R. Moon.

Po 35 latach Flo de Haan i John Rodriguez rozbudowali Cywilizację do monstrualnej postaci, nazwanej Mega Civilization. Na planszy o wymiarach 208×72 cm czyli mapie, przedstawiającej prawie całą Europę, a także północną część Afryki i spory obszar Azji (aż do Zatoki Bengalskiej) rywalizować może 18 różnych cywilizacji. To chyba jedyna gra poza imprezowymi, przeznaczona dla 18 graczy. Zestaw rekwizytów jest też imponujący – m.in. 2074 żetony, 796 kart handlu i 729 kart cywilizacji. Całość, załadowana w drewniane pudełko, waży 11 kilogramów.

Francis Tresham nie należy może do najbardziej znanych autorów gier, ale ma na swoim koncie jeszcze jedną bardzo istotną pozycję – grę kolejową 1829, która zapoczątkowała serię gier o podobnej tematyce, określanych wspólnym mianem 18xx. Wydawała te gry w Anglii, założona przez autora na początku lat siedemdziesiątych firma Hartland Trefoil, wykupiona później przez … należącą do Sida Meiera firmę Microprose. Francis Tresham tworzył później gry dla innych wydawców (m.in. Dutch Revolt dla Phalanxa), a później założył własne wydawnictwo Tresham Games.

6 komentarzy

  1. Avatar

    Z tego co pamiętam Sid Meier także był jednym z testerów. Ciekawe, że jemu wolno było stworzyć Sid Meier’s Civilisation a już Chvatil nie mógł zrobić Civilisation:the card game. Może powinien był ją nazwać Vlaada Chvatil’s Civilisation? A co tam ,,Tru di ejdzys” też fajnie.

  2. Michał Stajszczak
    Michał Stajszczak

    Na liście testerów, zamieszczonej w instrukcji gry, Sid Meier nie występuje. Ale jak można przeczytać w ostatnim akapicie mojego tekstu, jego firma wykupiła założone przez Treshama wydawnictwo Hartland Trefoil, więc zapewne uzyskała w ten sposób prawa do nazwy Cywilizacja

  3. Avatar

    Niestety nie potrafię znaleźć instrukcji gry wydanej przez Avalon Hill. Wydaje mi się, że kiedyś ją przeglądałem i tam znalazłem nazwisko Sida Meiera. Jest oczywiste, że Amerykanin nie był testerem wersji angielskiej. Ale skoro znamy dalszą historię, jest możliwe że mam rację. Tzn. jest bardziej prawdopodobne, że Sid znał odpowiednie osoby, które miały już licencję na wydanie amerykańskie, i to ułatwiło mu kontakt i wykupienie wydawnictwa Treshama.

  4. Michał Stajszczak
    Michał Stajszczak

    Ja mam właśnie wydanie Avalon Hill i na nim sprawdzałem listę testerów. Sprawdziłem również instrukcję gry Advanced Civilization (wbrew tytułowi to raczej uproszczona wersja gry), także wydanej przez Avalon Hill i Sida Meiera wśród testerów nie ma.

  5. Avatar

    Ok, nie był testerem. Musiałem źle zrozumieć/zapamiętać. Pod tym linkiem jest krótka historia Cywilizacji komputerowej, z wyjaśnieniem konfliktu interesów z Activision, który zaowocował kupnem Hartlandu. http://stanford.edu/group/htgg/sts145papers/sadam_2002_1.pdf

  6. Michał Stajszczak
    Michał Stajszczak

    Z podlinkowanego tekstu wynika, że Sid Meier, jako fan wojennych planszówek Avalon Hill, zagrał w Cywilizację Treshama i to zainspirowało go do stworzenia gry komputerowej o podobnej tematyce. A zatem miał kontakt z gotową już grą i nie miał udziału w jej tworzeniu.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

Ta strona korzysta z ciasteczek aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.
Cookies settings
Accept
Privacy & Cookie policy
Privacy & Cookies policy
Cookie name Active

Privacy Policy

What information do we collect?

We collect information from you when you register on our site or place an order. When ordering or registering on our site, as appropriate, you may be asked to enter your: name, e-mail address or mailing address.

What do we use your information for?

Any of the information we collect from you may be used in one of the following ways: To personalize your experience (your information helps us to better respond to your individual needs) To improve our website (we continually strive to improve our website offerings based on the information and feedback we receive from you) To improve customer service (your information helps us to more effectively respond to your customer service requests and support needs) To process transactions Your information, whether public or private, will not be sold, exchanged, transferred, or given to any other company for any reason whatsoever, without your consent, other than for the express purpose of delivering the purchased product or service requested. To administer a contest, promotion, survey or other site feature To send periodic emails The email address you provide for order processing, will only be used to send you information and updates pertaining to your order.

How do we protect your information?

We implement a variety of security measures to maintain the safety of your personal information when you place an order or enter, submit, or access your personal information. We offer the use of a secure server. All supplied sensitive/credit information is transmitted via Secure Socket Layer (SSL) technology and then encrypted into our Payment gateway providers database only to be accessible by those authorized with special access rights to such systems, and are required to?keep the information confidential. After a transaction, your private information (credit cards, social security numbers, financials, etc.) will not be kept on file for more than 60 days.

Do we use cookies?

Yes (Cookies are small files that a site or its service provider transfers to your computers hard drive through your Web browser (if you allow) that enables the sites or service providers systems to recognize your browser and capture and remember certain information We use cookies to help us remember and process the items in your shopping cart, understand and save your preferences for future visits, keep track of advertisements and compile aggregate data about site traffic and site interaction so that we can offer better site experiences and tools in the future. We may contract with third-party service providers to assist us in better understanding our site visitors. These service providers are not permitted to use the information collected on our behalf except to help us conduct and improve our business. If you prefer, you can choose to have your computer warn you each time a cookie is being sent, or you can choose to turn off all cookies via your browser settings. Like most websites, if you turn your cookies off, some of our services may not function properly. However, you can still place orders by contacting customer service. Google Analytics We use Google Analytics on our sites for anonymous reporting of site usage and for advertising on the site. If you would like to opt-out of Google Analytics monitoring your behaviour on our sites please use this link (https://tools.google.com/dlpage/gaoptout/)

Do we disclose any information to outside parties?

We do not sell, trade, or otherwise transfer to outside parties your personally identifiable information. This does not include trusted third parties who assist us in operating our website, conducting our business, or servicing you, so long as those parties agree to keep this information confidential. We may also release your information when we believe release is appropriate to comply with the law, enforce our site policies, or protect ours or others rights, property, or safety. However, non-personally identifiable visitor information may be provided to other parties for marketing, advertising, or other uses.

Registration

The minimum information we need to register you is your name, email address and a password. We will ask you more questions for different services, including sales promotions. Unless we say otherwise, you have to answer all the registration questions. We may also ask some other, voluntary questions during registration for certain services (for example, professional networks) so we can gain a clearer understanding of who you are. This also allows us to personalise services for you. To assist us in our marketing, in addition to the data that you provide to us if you register, we may also obtain data from trusted third parties to help us understand what you might be interested in. This ‘profiling’ information is produced from a variety of sources, including publicly available data (such as the electoral roll) or from sources such as surveys and polls where you have given your permission for your data to be shared. You can choose not to have such data shared with the Guardian from these sources by logging into your account and changing the settings in the privacy section. After you have registered, and with your permission, we may send you emails we think may interest you. Newsletters may be personalised based on what you have been reading on theguardian.com. At any time you can decide not to receive these emails and will be able to ‘unsubscribe’. Logging in using social networking credentials If you log-in to our sites using a Facebook log-in, you are granting permission to Facebook to share your user details with us. This will include your name, email address, date of birth and location which will then be used to form a Guardian identity. You can also use your picture from Facebook as part of your profile. This will also allow us and Facebook to share your, networks, user ID and any other information you choose to share according to your Facebook account settings. If you remove the Guardian app from your Facebook settings, we will no longer have access to this information. If you log-in to our sites using a Google log-in, you grant permission to Google to share your user details with us. This will include your name, email address, date of birth, sex and location which we will then use to form a Guardian identity. You may use your picture from Google as part of your profile. This also allows us to share your networks, user ID and any other information you choose to share according to your Google account settings. If you remove the Guardian from your Google settings, we will no longer have access to this information. If you log-in to our sites using a twitter log-in, we receive your avatar (the small picture that appears next to your tweets) and twitter username.

Children’s Online Privacy Protection Act Compliance

We are in compliance with the requirements of COPPA (Childrens Online Privacy Protection Act), we do not collect any information from anyone under 13 years of age. Our website, products and services are all directed to people who are at least 13 years old or older.

Updating your personal information

We offer a ‘My details’ page (also known as Dashboard), where you can update your personal information at any time, and change your marketing preferences. You can get to this page from most pages on the site – simply click on the ‘My details’ link at the top of the screen when you are signed in.

Online Privacy Policy Only

This online privacy policy applies only to information collected through our website and not to information collected offline.

Your Consent

By using our site, you consent to our privacy policy.

Changes to our Privacy Policy

If we decide to change our privacy policy, we will post those changes on this page.
Save settings
Cookies settings